Zawód: Aktor, czyli o najbardziej romantyzowanej pracy

Nie znam osoby, która nie marzyłaby by wcielić w postać swojego ulubionego bohatera filmowego lub książkowego.  Wydaje mi się, że każdy człowiek, który w dzieciństwie miał kontakt z popkulturą, przez chociaż sekundę pragnął by stać się aktorem. Do dzisiaj jest to jeden z najbardziej romantyzowanych zawodów świata. Aktor to osoba odgrywająca za pomocą szczególnego zachowania, technik cielesnych i głosowych rolę w serialu, w teatrze i w filmie. Od zwykłego człowieka odróżnia go ze strony samego aktora świadomość gry, ze strony widzów – szczególny sposób traktowania osoby jako aktora.

Jak wyglądała historia tego zawodu?

Wśród tańczących, bawiących się i oddających się kultowi boga wina nie ma jeszcze podziału na widzów i aktorów. Wszyscy wspólnie uczestniczą w dionizyjskim obrzędzie. Najważniejszym elementem uroczystej procesji Wielkich Dionizjów był boski wóz ciągniony przez dwóch satyrów. Początkowo jechał na nim posąg Dionizosa, później zastąpił go aktor w wieńcu z winorośli na głowie, odtwarzający postać mitologicznego boga. Prawdopodobnie również w tej roli wystąpił pochodzący z attyckiej wioski Ikaria poeta Tespis, sprowadzony do Aten w 534 roku p.n.e. przez Pizystrata, władcę szczególnie dbającego o rozwój sztuk. Tespis przeszedł do historii jako pierwszy aktor, którego nazwisko jest znane. Dalszą znaczną zmianę zainicjował kilkadziesiąt lat później Ajschylos, wprowadzając na scenę drugiego aktora. Jeszcze za życia Ajschylosa dokonała się kolejna teatralna reforma; jego młodszy o trzydzieści lat rywal Sofokles zdecydował o wprowadzeniu trzeciego uczestnika dialogu. Społeczeństwo greckie ceniło wysoko aktorów. Korzystali oni nawet z pewnych przywilejów. Byli zwolnieni od obowiązku służby wojskowej i płacenia podatków, a jako obdarzeni zdolnością wymowy, często brali udział w poselstwach. Stali się ulubieńcami i powiernikami władców.

“Portret” Dionizosa na jednej z greckich waz.

Aktorzy mogą występować w filmach, teatrze, reklamach. Ich zadaniem jest wyuczenie się konkretnej roli - nauczenie dialogów, odegranie odpowiednich zachowań, a następnie przedstawienie wraz ze współpracownikami konkretnej historii. Od aktora wymagane jest, aby przedstawiana opowieść była zgodna z wizją i wytycznymi reżysera, jako twórcy sztuki bądź filmu. Aktorzy, chociaż mają pewną dowolność i duże pole manewru pracują pod dyktando reżysera, próbując podołać jego wymaganiom i założeniom. Aktor ma za zadanie wczuć się w odgrywaną rolę tak, aby widzowie utożsamiali go z odgrywaną postacią. Grając w filmie bądź sztuce musi wywołać w widzach oczekiwane emocje, nie może pozostawiać ich obojętnymi. Aby to osiągnąć posługuje się gestami, mimiką twarzy, grą całego ciała, modulacją głosu. Podstawowym wymogiem stawianym przed aktorem jest jego wiarygodność i naturalność. Osoby chcące pracować w zawodzie aktora (teatralnego lub filmowego) muszą być przede wszystkim śmiałe i opanowane - jeśli chcą pracować w teatrze muszą znieść presję oglądającego je tłumu, zaś podczas pracy na planie filmowym muszą być gotowe na kręcenie licznych powtórek oraz stres związany z pracą z kamerą.

Od aktora teatralnego wymagana jest doskonała pamięć, która umożliwi mu zapamiętanie całego tekstu, a także umiejętność odgrywania na żywo tej samej roli po kilka razy. Aktor filmowy nie musi zapamiętywać na raz całego tekstu i może liczyć, że w razie pomyłki na planie, można będzie powtórnie nakręcić daną scenę. Równocześnie jednak musi się liczyć z tym, że w zależności od np.  warunków pogodowych czy dostępności danego terenu i pomieszczeń, plan pracy na dany dzień często ulega zmianie.

Praca z młodymi aktorami na planie serialu Stranger Things.

Bardzo często przygotowanie roli przez aktora wymaga od niego opanowania szczególnych umiejętności np. tanecznych, wokalnych, instrumentalnych, językowych, gimnastycznych, sprawnościowych, cyrkowych itp.

Wówczas jest zobligowany uczestniczyć w dodatkowych zajęciach i posiąść te umiejętności na tyle, aby postać, w którą się wciela, była wiarygodna. Praca aktora jest pracą ciężką, obfitującą w silne przeżycia emocjonalne, wyczerpującą fizycznie i bardzo stresującą. Aktor odgrywa różnego rodzaju role, które nierzadko wymagają od niego dużej sprawności fizycznej, trwania w niewygodnych pozycjach. I choć trudno nakreślić jednoznacznie portret fizyczny aktora (bo przecież różne przychodzi im odgrywać role) należy przyjąć, iż powinna być to osoba o wysokiej wydolności fizycznej, czyli dużej sprawności układu oddechowego, krążenia, kostnego i stawowego, osoba dobrze widząca, słysząca, posiadająca dobrze rozwinięty zmysł równowagi, dotyku i wyczucia przestrzeni. Jako, że mówienie jest jednym z podstawowych zadań aktora, powinien on mieć bardzo dobrą dykcję, właściwą artykulację, umiejętność dynamizacji głosu. Barwa głosu i sposób mówienia są bardzo charakterystyczną wizytówką każdego aktora – jego identyfikatorem.

Charlize Theron jako Aileen Wuornos, tytułowa Monster. Aktorka każdego dnia spędzała długie godziny w fotelu, w którym oddawała się w ręce utalentowanych charakteryzatorów. Ale również do perfekcji dopracowała męski chód i surową mimikę twarzy, tak przypominające autentyczną bohaterkę. Również i do tej roli musiała przybrać kilka dodatkowych kilogramów.

Aktor nieustannie musi dbać o swoją kondycję psychofizyczną.

Powinien regularnie uprawiać sport, właściwie się odżywiać, mieć czas na odpoczynek i sen. Wymienione tu zachowania powinny charakteryzować życie każdego, niezależnie od zawodu jaki wykonuje, jednak w przypadku aktora jest to szczególnie ważne, gdyż praca w teatrze czy na planie filmowym mocno obciąża cały organizm. Aktorzy określają swą pracę jako bardzo ciężką. Spora dawka ruchu przez cały dzień, bądź przeciwnie – trwanie w bezruchu w niewygodnych pozycjach - są niezwykle wyczerpujące. Do wysiłku fizycznego należy jeszcze dołączyć wyczerpującą pracę umysłu, ciągłe skupienie, koncentrację, życie w emocjonalnym napięciu, które czasem wywołują u aktorów stany załamania czy depresji.  Zachowanie wysokiej sprawności intelektualnej w zawodzie aktora jest niezbędne. Powinien dużo czytać (nie tylko literaturę), znać historię, psychologię, kulturoznawstwo, socjologię, oglądać filmy, spektakle, stale wzbogacać swój warsztat aktorski i być otwartym na wszelkiego rodzaju nowości, być świetnym obserwatorem codziennego życia, które niejednokrotnie stanowi wielką inspirację.

Natalie Portman sama przyznała się do narastającego dyskomfortu w trakcie robienia zdjęć i kreowania jej świetnej roli w Czarnym Łabędziu w reżyserii Darrena Aronofsky’ego. Ponadto Portman przez ponad rok pracowała nad sztuką baletu, chcąc wymownie i samodzielnie przedstawić różnicę między subtelną White Swan, a jej mrocznym, schizofrenicznym przeciwieństwem w postaci tytułowego Czarnego Łabędzia. Wówczas prawie 30-letnia Portman, postanowiła zintensyfikować ćwiczenia, poświęcając w ostatnich 6 miesiącach przed rozpoczęciem zdjęć, po 5 godzin baletu w każdym dniu tygodnia.

Na aktorze spoczywa olbrzymia odpowiedzialność za pracę, jaką wykonuje. Jest to odpowiedzialność wobec innych aktorów, reżysera, instytucji, w której pracuje, aż wreszcie wobec widzów. Jego spóźnienia, niedyspozycja, brak przygotowania mają wpływ na przebieg pracy osób zaangażowanych w projekcie. Praca aktora na pewno nie należy do prac zrutynizowanych, w których wciąż dzieje się to samo i tak samo. Z uwagi na to, że praca aktora jest pracą twórczą, nierzadko zespołową, mogą zdarzyć się sytuacje i działania wcześniej nieplanowane.

Aktorzy to osoby, które przyciągają widzów do kina. Ze względu na swoje umiejętności oraz sztukę improwizacji potrafią zamienić średnio napisaną historię w prawdziwe arcydzieło. Dodatkowo- spośród wszystkich osób pracujących na planie- ich pracę na jest najłatwiej ocenić. Na aktorach ciąży duża presja, ale to właśnie oni tworzą postacie, z którymi rezonujemy i za które trzymamy kciuki lub ich nienawidzimy oraz nadają dynamiki historiom, w których biorą udział.